Η σύνδεση της Alfa Romeo με τη Formula 1 είναι χαραγμένη στην ιστορία του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Η Alfa Romeo κατέκτησε το πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Formula 1 το 1950, με τον Nino Farina στο τιμόνι της Alfa Romeo Grand Prix Tipo 158 “Alfetta”, μια επιτυχία που επανέλαβε ένα χρόνο αργότερα ο Juan Manuel Fangio με την Alfetta 159.

Ο πρώτος, από τους χίλιους αγώνες
Η 13η Μαΐου, σηματοδοτεί την επέτειο του πρώτου αγώνα της Formula 1 το 1950, που αποτέλεσε την απαρχή του κορυφαίου θεσμού του μηχανοκίνητου αθλητισμού, ο οποίος το 2019 συμπλήρωσε τους 1.000 αγώνες στο Grand Prix της Κίνας. Δύο πολύ διαφορετικές εποχές έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο. Το 1950 τα κράνη ασφαλείας ήταν προαιρετικά, δεν υπήρχε τηλεοπτική κάλυψη και οι θεατές παρακολουθούσαν σε απόσταση μόλις 1-2 μέτρων από την πίστα. Σήμερα το «τσίρκο» της Formula 1 είναι μια παγκόσμια βιομηχανία που παρακολουθούν μέσω της τηλεόρασης και του διαδικτύου περισσότερα από 400 εκατομμύρια θεατές. Μόνο δύο στοιχεία είναι κοινά και στις δύο εποχές. Το πάθος του κοινού και η Alfa Romeo… η οποία επέστρεψε στη Formula 1 το 2018 με την ομάδα της Sauber και από τη φετινή χρονιά θα αγωνίζεται ως Alfa Romeo Racing ORLEN. Η Alfa Romeo δεν ήταν η ίδια χωρίς την Formula 1 και ίσως και η Formula 1 δεν ήταν η ίδια χωρίς την Alfa Romeo.

Η Alfetta 158
Το 1938, η Alfetta ήταν ένα τεχνολογικό κόσμημα. Ο 8κυλινδρος εν σειρά κινητήρας της χρησιμοποιούσε έναν μηχανικό υπερσυμπιεστή, καθώς και ένα πρωτοποριακό καρμπυρατέρ που είχε σχεδιάσει ο Gioacchino Colombo, επικεφαλής του τμήματος σχεδιασμού, ο οποίος ήταν αποφασισμένος να δημιουργήσει ένα ισχυρό κινητήρα με άμεση επιτάχυνση και απόλυτη αξιοπιστία. Η χρησιμοποίηση ελαφρών κραμάτων, Elektron (κράμα μαγνησίου) για το μπλοκ και ατσάλι νικελοχρωμίου για τον στροφαλοφόρο, επέτρεψε το βάρος του κινητήρα να περιοριστεί μόλις στα 165 κιλά. Το κιβώτιο ταχυτήτων ήταν τοποθετημένο στο πίσω μέρος και ήταν σε ένα σώμα με το διαφορικό. Αυτή η διάταξη που έμεινε στην ιστορία ως “transaxle” καταλάμβανε λιγότερο χώρο και προσέφερε την ιδανική κατανομή βάρους μεταξύ των δύο αξόνων, μια επιλογή που στη συνέχεια η μάρκα θα χρησιμοποιούσε και στα αυτοκίνητα παραγωγής. Ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε την έρευνα και η εξέλιξη των αυτοκινήτων της Alfa Romeo πάγωσε. Παρ’ όλα αυτά οι τεχνολογικές λύσεις της Alfa Romeo που είχαν ανακαλυφθεί ήταν τόσο προηγμένες που παρέμειναν σύγχρονες και τη μεταπολεμική περίοδο… και σε μερικές περιπτώσεις σύγχρονες μέχρι και σήμερα.

Η μεγάλη απόδραση 
Η σύνδεση μεταξύ των προπολεμικών και των μεταπολεμικών Alfetta 158 δεν έγκειται μόνο στον κοινό σχεδιασμό, αλλά και στη φυσική συνέχεια. Τα μεταπολεμικά μοντέλα ήταν ουσιαστικά τα ίδια με τα προπολεμικά, τα οποία είχαν κρυφτεί περιμένοντας την λήξη του πολέμου. Φανταστείτε το σκηνικό. Μιλάνο, 1943. Η πόλη έχει καταλειφθεί και οι συλλήψεις από τους Γερμανούς πληθαίνουν μέρα με την ημέρα. Ένας μικρός αριθμός από Alfetta 158 βρίσκονται στο εργοστάσιο του Portello και κινδυνεύουν να παρθούν ως λάφυρα πολέμου. Οι τεχνικοί και οι εργάτες της Alfa Romeo αποφασίζουν ότι θα πρέπει να τις απομακρύνουν. Ετοιμάζουν ένα σχέδιο διαφυγής για τη μεταφορά τους με φορτηγά. Διάφοροι θαυμαστές της Alfa προσφέρονται να βοηθήσουν, μεταξύ των οποίων και ο πρωταθλητής ταχυπλόων Achille Castoldi, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει ένα παγκόσμιο ρεκόρ το 1940 με σκάφος που ήταν εφοδιασμένο με κινητήρα από μια Alfa Romeo 158. Όμως ανέκυψε ένα πρόβλημα. Τη στιγμή που το κομβόι των φορτηγών ήταν έτοιμο να αναχωρήσει, μια περίπολος της Βέρμαχτ εμφανίστηκε προτάσσοντας τα όπλα της. Ευτυχώς ο δοκιμαστής της Alfa, Pietro Bonini, ήταν Ελβετός και είχε ζήσει κάποια χρόνια στο Βερολίνο. Μιλώντας άπταιστα Γερμανικά έπεισε την περίπολο να αφήσει το κομβόι να ξεκινήσει. Οι Alfa Romeo 158 μεταφέρθηκαν σε φάρμες και κρύφτηκαν πίσω από ψεύτικους τοίχους και κορμούς… περιμένοντας καλύτερες μέρες.

Η γέννηση της Formula 1
Όχι πολύ μετά τον πόλεμο, οι ίδιες Alfetta 158 επέστρεψαν στο Portello και προσεκτικά ανακατασκευάστηκαν για να επιστρέψουν στους αγώνες. Και αγώνες σήμαινε νίκες, ακόμα και σε περιοχές που μόλις είχαν αρχίσει να επανέρχονται από τον πόλεμο. Μεταξύ του 1947 και του 1948, ο Nino Farina τερμάτισε πρώτος στο Gran Prix των Εθνών στη Γενεύη, ο Varzi κέρδισε το Valentino Grand Prix στο Τορίνο, ενώ ο Tossi διέλυσε τον ανταγωνισμό θριαμβεύοντας στο Gran Premio του Μιλάνο. Το μήνυμα ήταν σαφές προς όλους. Η Alfa Romeo εξακολουθούσε να είναι το σημείο αναφοράς. Το Βρετανικό Grand Prix στο Silverstone το 1950, ήταν ο πρώτος από τους 8 συνολικά αγώνες που αποτελούσαν το πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Formula 1. Οι χώρες που λίγα χρόνια νωρίτερα βρίσκονταν σε πόλεμο, μερικά χρόνια αργότερα ενώθηκαν σε ένα αγωνιστικό γεγονός. Ήταν μια ιστορική στιγμή, η οποία κατέληξε σε έναν ιστορικό θρίαμβο για την Alfa Romeo. Οι τέσσερις πρώτες θέσεις στη σειρά εκκίνησης είχαν καταληφθεί από τις Alfetta 158. Ο Giuseppe “Nino” Farina είχε κατακτήσει την pole position, στη συνέχεια έκανε τον ταχύτερο γύρο και τελικά πήρε τη νίκη. Δεύτερος τερμάτισε ο Luigi Fagioli και τρίτος ο Reg Parnell. Η Alfa Romeo μονοπώλησε το πρώτο βάθρο της Formula 1.

Η Ομάδα των τριών “F”
Οι 158 συνδύαζαν την ταχύτητα με το κράτημα και την αξιοπιστία, αποτελώντας την απόλυτη έκφραση της αυτοκινητιστικής τεχνολογίας της εποχής. Όταν παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 1938 χρησιμοποιούσαν έναν κινητήρα 1,5 λίτρων με μηχανικό υπερσυμπιεστή και απόδοση 185 ίππους. Στην μεταπολεμική τους ζωή ο υπερσυμπιεστής έγινε δύο σταδίων και η απόδοση έφτασε τους 275 ίππους. Το 1950 η απόδοση ανέβηκε ακόμα πιο ψηλά στους 350 ίππους στις 8.600 σ.α.λ. Χάρη στο εξαιρετικά χαμηλό βάρος η αναλογία βάρους/ισχύος ήταν μόλις 2κιλά/ίππο… τιμή που συναντάμε σήμερα σε κορυφαία αγωνιστικά αυτοκίνητα. Η τεχνική υπεροχή φέρνει νίκες. Για τον τύπο της εποχής, οι Farina, Fangio και Fagioli έγιναν «Η Ομάδα των τριών “F”». Ένα ανίκητο τρίδυμο που διέλυε τον ανταγωνισμό. Οι τρείς άσοι της Alfa Romeo κέρδισαν όλα τα Grand Prix στα οποία πήραν μέρος, συγκεντρώνοντας παράλληλα 12 θέσεις στο βάθρο και πέντε ταχύτερους γύρους. Όπως το έθεσε αργότερα ο Giuseppe Busso, σχεδιαστής και συνεργάτης του Colombo, «το βασικό μας πρόβλημα ήταν να βρούμε ποιος από τους τρεις οδηγούς θα κέρδιζε τελικά τον αγώνα». Στο Grand Prix της Μόντσα, στις 3 Σεπτεμβρίου του 1950, η Alfa Romeo δοκίμασε την Alfetta 159, ένα μοντέλο που εξελίχθηκε για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της επόμενης χρονιάς. Η νέα Alfetta κέρδισε στο ντεμπούτο της. Στο τιμόνι της βρισκόταν ο Nino Farina, ο οποίος θα γινόταν ο πρώτος Παγκόσμιος Πρωταθλητής της Formula 1.

Η Afetta 159
Την επόμενη χρονιά το πρωτάθλημα κρίθηκε στον τελευταίο αγώνα, μετά από μια επική μάχη μεταξύ των Alfa Romeo και Ferrari. Μετά από 17 χρόνια, ο εκπληκτικός κινητήρας της Alfetta έφτανε πια στο όριο της εξέλιξης του, όμως οι μηχανικοί κατάφεραν να «στραγγίξουν» κάθε πιθανή ευκαιρία, αυξάνοντας τελικά την ιπποδύναμη στους 450 ίππους. Χάρη σε αυτή την ύστατη προσπάθεια και τους ταλαντούχους οδηγούς, η 159 κατέκτησε τη νίκη στα Grand Prix της Ελβετίας, του Βελγίου, της Γαλλίας και της Ισπανίας, με συνολικά έντεκα τερματισμούς στο βάθρο, αλλά και την επίτευξη του ταχύτερου γύρου και στους επτά αγώνες του πρωταθλήματος. Η ομάδα των τριών “F” και οι νίκες της πήραν μυθικές διαστάσεις και μετέφεραν την Alfa Romeo στην οθόνη του κινηματογράφου. Οι δύο πιο σημαντικοί Ιταλοί παραγωγοί της εποχής (ο Dino De Laurentis και ο Carlo Ponti) επέλεξαν δύο μεγάλους σταρ (τον Amedeo Nazzari και την εκθαμβωτική Alida Valli) για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στο “Ultimo Incontro” (“Last Meeting”), μια ταινία που κινήθηκε γύρω από τις πίστες της Formula 1 και τα γραφεία της Alfa Romeo Racing Team. Για τη συγγραφή του σεναρίου σημαντική ήταν η συμβολή του διάσημου συγγραφέα και δημοσιογράφου Alberto Moravia.  Η ταινία πραγματοποίησε την πρεμιέρα της στις 24 Οκτωβρίου του 1951 και τέσσερις ημέρες αργότερα, ο Juan Manuel Fangio στο τιμόνι της θρυλικής Alfetta 159, κατέκτησε το Ισπανικό Grand Prix και παράλληλα τον τίτλο του Παγκόσμιου Πρωταθλητή. Η Alfa Romeo είχε κερδίσει τα δύο πρώτα Παγκόσμια Πρωταθλήματα στην ιστορία της Formula 1. Σε αυτό το σημείο μπορούσε πια να αποχωρήσει αήττητη από τη Formula 1 και να αφιερωθεί στην παραγωγή αξεπέραστων αυτοκινήτων παραγωγής.